مجموعه تاریخی هفت برج خارون

مجموعه هفت برج خارون در جنوب شرقی نجف آباد در محله بهارستان نزدیک نهر قدیمی خارون واقع شده است. این بنا که با هفت برج منفرد از هم به وسیله دیوارهای بلند کاهگلی و با ارتفاع ۴ متر احداث گردیده مجموعه ای بی نظیر از برج و بارو را به خود اختصاص داده است. تقسیم بندی برج ها در زوایا و اضلاع دیوارها و نیز سردر ورودی ها این مجموعه ، منظره زیبایی را بوجود آورده که به وسیله هشتی و اتاق هایی در بالا و پایین و زیرزمین ورودی به این مکان را ممکن می سازد.

در زمان های قدیم از این برج ها برای برداشت فضولات حیوانی (کبوتران) به عنوان کود جهت زمین های کشاورزی استفاده می شده است. این مجموعه توسط شهرداری نجف آباد از سال ۱۳۸۲ مورد مرمت و بازسازی و در سال ۱۳۸۴ به عنوان اولین مجموعه گردشگری افتتاح و مورد بهره برداری قرار گرفت و با شماره ۳۴۸۱ جزء آثار تاریخی به ثبت سازمان میراث فرهنگی کشور رسیده است. مجموعه تاریخی هفت برج خارون به مساخت ۳۰۰۰ مترمربع و شامل فضای سبز ، آب نما ، غرفه نمایشگاهی ، چایخانه سنتی و سالن اجتماعات است که با کاربری فرهنگی ، تفریحی و گردشگری فضایی آرام و دلنشین را برای گردشگران فراهم نموده است.

مکتب خانه علوم خواجه نصیرالدین طوسی (خانه تاریخی نوریان)

خانه نوریان از خانه های تاریخی متعلق به اواخر قاجار و اوائل پهلوی اول است که در بافت تاریخی محله نصیر یکی از چند بافت تاریخی شهر نجف آباد واقع شده است که اکنون به نشانی خیابان گلبهار نبش کوچه خواجه نصیر الدین طوسی ، کوچه شهید معین در محدوده منطقه سه شهری شناخته می شود. این خانه در فضایی به مساحت ۱۱۶۳ متر مربع گسترش یافته که شامل بخش اصلی دارای شاه نشین و بخش خلوت جنبی در شرق آن می باشد. ورودی اصلی خانه از طریق هشتی بزرگی مفروش شده با سنگ های قلوه ای به مساحت ۱۶ متر مربع در ضلع جنوبی خانه قرار دارد که با پیچشی شرقی و متناسب با معماری بومی ایران ، به حیاط اصلی بخش مرکزی خانه دسترسی را ممکن می سازد. به سبک خانه های فلات مرکزی ایران، باغچه های قرینه در طرفین حیاط حد فاصل فضای ورودی با فضای نشیمن درونی را به خود اختصاص می دهد که حوض سنگی به شکل قلب زیبایی خاصی به این فضا داده است. در ضلع جنوبی خانه شاه نشین قرار دارد که ستون هایی با تزیینات گل های ختایی به سبک کورنتی، پنجره های بازشو با شیشه های الوان ، سقف تزیین شده با تزیینات قواره بری و شومینه گچبری از ویزگی های این بخش خانه می باشد. بین بخش اصلی و خلوت، مجموعه فضاهایی به شکل اتاق اندرونی تعبیه شده که مخصوص اقامت تابستانی اهالی بوده است. دو باغچه قرینه ، حوض هشت ضلعی ، سه دری با پنجره های تزیین شده با شیشه های رنگی نیز از بخش های زیبای بخش خلوت خانه است. آشپزخانه (مطبخ) ، اتاق چاه آب ، زیرزمین با تاق ضربی ، مسیر دسترسی پشت بام ، اصطبل حیوانات و … از دیگر قسمت های این اثار تاریخی است که در سال ۱۳۹۴ توسط شهرداری نجف آباد مورد تملک واقع شده است و روند اجرای مرمت واحیا آن توسط شهرداری به سازمان بهسازی و نوسازی واگذار گردیده تا جهت تأسیس “خانه علوم خواجه نصیر الدین طوسی” مورد بهره برداری قرار گیرد.

موزه مردم شناسی (خانه تاریخی مهر پرور)

خانه تاریخی مهرپرور در زمینی به مساحت ۳۶۰ متر مربع در خیابان امام غربی واقع شده است. مجموعه فضاهای این خانه ، در قالب یک فرم مستطیل شکل در دو طرف حیاط جای گرفته و دارای دو جبهه اصلی شمالی و جنوبی است. براساس سبک معماری و شیوه انواع طاق بندی ها ونوع تزئینات پیش ساخته آجری و کاربری فضاهای جبهه شمالی و زیرزمین خانه و سقف تیرپوش ، تاریخ ساخت بنا را می توان متعلق به اواخر دوره قاجار و اوائل پهلوی اول دانست. حیاط از یک حوض سنگی و دو باغچه قرینه آن تشکیل شده است. تالار اصلی به همراه دو اتاق سه دری در طرفین در جبهه شمالی خانه قرار گرفته و پنجره های دو اشکوب هلالی شکل ، طاق نماهای متعدد ، سه دری ها ، درهای چوبی مشبک با گره های قاب بندی طرح اسلیمی ، قرنیز هایی از جنس کاشی فیروزه ای و نمایی از سنگ پاکتراش از دیگر زیبایی های بنا به حساب می آیند. زیرزمین خانه در ضلع شمالی با جرزهای قطور و سقفی از نوع پوشش گنبدی خود شامل مطبخ ، حوضخانه با دو دهلیز است که زیبایی خاصی را به این بنا افزوده است. این بنا که بیش از یکصد سال قدمت دارد و در معرض تخریب قرار داشت در سال ۱۳۹۳ توسط شهرداری نجف آباد خریداری و مورد مرمت و بهسازی قرار گرفت و به عنوان اولین موزه مردم شناسی نجف آباد مورد بهره برداری قرار گرفت. از برنامه های اجرا شده در این محل می توان به برپائی نمایشگاه های مختلف و برگزاری ویژه برنامه های فرهنگی ، ملی و مذهبی اشاره کرد.