چاقو سازی

اولین صنعت دستی که در عین حال دارای پیشینه تاریخی می باشد صنعت ساخت چاقو قفل است که سابقه اش به ساکنین اولیه شهر نجف آباد بر می گردد و اگر دیدگاه آنهایی را که معتقدند این شهر به عنوان قوزخانه ساخته شده و از کارگران اسلحه سازی مسکون گردیده و چاقو سازی بقایای آن دوران است بپذیریم ، عینیت تاریخی آن بهتر مشخص می گردد . زمانی که نقشه شهر به وسیله شیخ بهایی ترسیم شد و به عبارت دیگر زمانی که نجف آباد وجود پیدا کرد حدود ۵۰ سال بعد از آن هنر ، حرفه چاقو سازی در این شهر پا گرفت و این هنر طبق گفته آقای میرعباسی که یکی از هنرمندان به نام این حرفه می باشد ، در ابتدا به وسیله یک غربتی ( کوسی ) به نام ابراهیم ( ابرام کوسی ) برای مردم این سامان عیان شد و به طور قابل توجهی رشد کرد و پا گرفت . بنا براین هنر به ۳۵۰ سال پیش می رسد . با این حال کار استادان این شهر به قدری ماهرانه و خوب انجام گرفت که به سادگی می توان اظهار داشت که بعد از شهرستان های زنجان و ساوه در مقام سوم قرار گرفت . لازم به ذکر است چاقوی ساخت استاد علی نجف آبادی زینت بخش غرفه صنایع دستی موزه لوور فرانسه است که شاید بی مناسبت نیز نباشد ، اگر بگوییم که از نظر کیفیت چاقوهای این شهر بسیار برنده تر و بادوام تر از نواحی دیگر ، حتی زنجان به شمار می رود ، چرا که چاقوهای ساخت زنجان بیشتر از نظر شکل و زیبایی بر این چاقوها برتری دارند . چاقوهایی که در قدیم ساخته می شد همگی با وسایل ابتدایی چون چرخ های دستی ،‌ چکش ، انبر و وسایل دیگر ساخته می شد . چاقوهای قدیمی بزرگ ، دسته کج، شاخ دار و نوک تیز بوده و جنس آنها از آلیاژهای متفاوت بوده است . در دوره قاجاریه به خصوص در دوره محمدخان قاجار هنرمندان این شهر توانسته اند که چاقوهای بهتر و محکم تری بسازند و به بازار عرضه کنند . اصل کارخانجات است ، تهیه می کنندو در کوره های سنتی ذوب کرده و سپس عملیات مختلفی چون پرداخت کردن و آب دادن به فلز را روی آن انجام می دند تا تیغه آن را تهیه کنند . دسته چاقو از شاخ حیواناتی چون بز است و پس از انجام کارهایی بر روی دسته ، چاقو را تهیه م یکنند . متأسفانه این صنعت که معروفیتی خاص داشت ، امروزه با هجوم دستاوردهای صنعت ماشین به رکود کشیده شده و قدرت اقتصادی و هنری پیشین خود را از دست داده است .

نمد مالی

تاچند سال پیش نمد مالها وکلاه مالها در بازار شهر به تولید انواع کلاه نمدی – پالتونمدی – پالتونمدی چوپانها و زیرانداز وغیره می پرداختند. مواد اولیه لازم برای تولید کلاه نمدی پشم وکرک می باشد. برای درست کردن اینگونه کلاه ها در ابتدا میبایست پشم گوسفندان حلاجی شده باشد. ماده اولی این کلاه ها معمولا از پشم گوسفندان است البته گاها کلاه های کرکی هم به اینگونه تولید می شود که بع علت قیمت بالای کرک تولید اینگونه کلاه ها مقرون به صرفه نیست. به طور تقریبی برای هر کلاه کلفت ۲۰ مثقال و برای کلاه های نازکتر ۱۵ مثقال پشم گوسفند مورد نیاز است.پس از مرحله حلاجی پشم گوسفندان بایستی پشم حلاجی شده را با آب صابون ورز داد و سپس پشم ورز داده شده وارد مرحله اِنگاره (انگاره:قالب گرفتن کلاه ها در گویش محلی نجف اباد) گرفتن میشود. برای قالب گرفتن کلاه ها ابتدا بایستی اجاقی برای این کار گرم شده باشد و پس از سفت شدن پشم ورز داده شده (به گویش محلی هم گرفتن) پشم سفت شده را شروع به مالیدن میکنند. (شبیه شغل نمد مالی) پس از شکل گرفتن کلاه نوبت به قالب گرفتن آن میرسد. برای این کار پنج نوع قالب مختلف وجود دارد که بنا به اندازه و نیاز قالب مورد نظر انتخاب میشود کلاه قالب گرفته میشود. پس از مرحله قالب گیری کلاه نوبت به رنگ آمیزی آن میرسد. رنگهای مورد استفاده در شغل کالاه مالی (کالامالی) معمولا از انواع رنگهای گیاهی است از جمله پوست انار و زاج.پس از رنگ آمیزی کلاه مجدداً میبایست کلاه قالب زده و تمیز (به گویش محلی پرداخت شدن) شود و کلاه آماده فروش میشود. کلاه مالی امروزه دیگر مانند گذشته رونق خود را ندارد و بیشترین مشتریان محصولات این شغل از روستاها و شهرهای اطراف هستند. از جمله مشکلات این شغل میتوان به بیمه نبودن شاغلین این بخش و سختی آن اشاره کرد.

لوده بافی

لوده در سنت به معنی سبد بزرگی است که برای محل میوه استفاده می شود . لوده بافی که در گذشته جز مشاغل شهر بوده و از جمله صنایع دستی ای می باشد که از طریق آن مردم به امرار معاش می پرداختند . در حال حاضر نیز چند تن از با تجربه ها و قدیمی های این حرفه به لوده بافی مشغول هستند . لوده بافی قبل از اینکه که یک منبع در آمد باشد . جز هنرها و صنایع برتر دستی شهر می باشد که دارای ظرافت های خاص خود می باشد . لوده ها از به هم بافتن چند ترکه ( چوب ) ایجاد می شوند . این لوده ها چنان بافته می شوند که چندین برابر استحکام چوبی که با آن بافته می شود استحکام دارد و از نظر زیبایی نیز شکل هندسی متفاوتی دارد که بر زیبایی آن افزوده است . چوب لوده ها از ترکه ارغوانی ( ترکه ارغانی ) می باشد که بعضی از لوده باف ها آن را در خانه یا در باغ خود می کاشتند و البته بعضی هم آن را می خریدند و به صورت دسته های بزرگ چیده و به حجره هایشان می آورند . ابتدا برگ ها را از ترکه ها جدا می کنندو در حالی که هنوز چوب ها نرم هستند ، مشغول به بافتن یک لوده ( سبد ) می شوند . تماشای هنرمردانی که با حوصله و صبر به بافتن این لوده ها اقدام می کنند ، خالی از لطف نیست .

گیوه دوزی

امروزه گیوه دوزی در نجف آباد تنها در تعدادی از مغازه های شهردیده می شود که در آن به این حرفه مشغول هستند و برای این که یک جفت گیره دوخته شود. یک روز و نیم طول می کشد . مواد اولیه گیره عبارت است از : رویه گیره که از آباده شیراز خریداری می شود . این رویه ها کار زنان آبادای و شیرازی می باشد . تخته یا کف گیره که از پارچه کرباسی می باشد ( این پارچه ها را محکم کنار هم می دوزن تا کف گیره درست شود ) و چرم گاو که برای دوختن جلو و پشت گیره مصرف می شود . .وضع بازار و خرید گیوه ها بیشتر در فصل بهار انجام می گردد و کم ترین خرید در ماه های سرد به خصوص دی و بهمن می باشد چون گیره در فصل گرم و خشک جهت را حتی پا مناسب می باشد .

قالی بافی

قالی بافی پس از خارج شدن صنعت کاردو چنگال و کرباس بافی از حوزه اقتصادی ، نفوذ و قدرت بهم رسانید و اکنون در تمایم دهات ناحیه رشد کرده و صنفی شهرستان های مجاور همچون فریدن ، چهارمحال بختیاری و لنجان را نیز تحت تأثیر قرار داده است . در زمان قاجاریه به خصوص در سلطنت ناصرالدین شاه ، دستگاه های قالی بافی در سرتا سر ایران رو به افزایش گذتشن و در نجف آباد تا قبل از …. رضا شاه در زمان احمد شاه قاجار با دستگاه های قالی بافی وجود نداشت . اولین شخصی که دستگاه قالی بافی را در نجف آباد نصب کرد شخصی بود به نام حاج میرزا ….. کاشانی که خرداد ماه سال ۱۳۶۹ در سن صد سالگی دار فانی را رها کرد و به این حرفه رو آوردند . این صنعت از شهرت و ارزش صادراتی خوبی برخوردار است و در سال های اخیر تولید آن دچار تنگناهای مواد اولیه و خسروش قرار گرفته و گذشته از آن به لحاظ موارد فوق از کیفیت آن کاسته شده است . به هر صورت امروزه بافت قالی و قالیچه با ۸۹% معمول ترین صنعت دستی می باشد که اقشار بسیاری را زیرپوشش قرار داد است .